En la cayara Ido-Renkontro en Echternach (Luxemburgia), me prenis ek la "donacaji" da Yolande Juste libro kompilita da sua patro, Andreas Juste: "Antologio dil Idolinguo". Esas libro kun multa Idala texti. Un de li, esas kopiita sube. Ca texto rakontas to quon ula exterlandano vivis multa yari ante nun ye la noktomezo dil lasta dio dil yaro (Olda Nokto, en la Hispana) en Madrid, nome la "Puerta del Sol". Cayare, ankore me esis ibe, ma ye la antea nokto, ye la 30-esma decembro, ube kustumale esas esayo. Ibe esis same multa personi qui prenis la dekedu vitberi. Yen la texto skribita da R. Nakhla en la yaro 1920:
…Ante cirkum dek yari me asistis stranjega ceno di superstico en granda chefurbo Europala. Me trovesis en la central placo spacoza, rektangulatra, cirkumita de bela domi de tri o quar etaji. Inter oli esis granda administreyo. Ye la supro di ica, qua okupis cirkum duimo di un ek la longa lateri dil rektangulo, montris su, quale sat ofte en tala kazi, granda horlojo kun la Romala cifri dil hori tre facile e tre nete dicernebla.
Esas la 31-esma decembro 1910, kelka minuti ante noktomezo. La central placo, altratempe tote ne remarkinda, ofras nun tre kurioza spektaklo a mea okuli.
Centi de personi, sioruli, siorini, oldi, mez-evanti, yuni, pueri, aristokrati, borgezi e proletarii tote plenigas la ampla placo; li esas preske tante komprensita quante (quale) la sardini, l’anchovi o la haringi en la buxi famoza e tante kar (prizata) da la voyajeri ed exkursanti. Omna ta centi de personi stacas, omni kun ardoro fixigas la okuli a la cifro-placo dil granda horlojo dominacanta la loko e la spektantaro.
Ma pro quo ta universala regardo vers objekto tante komuna, ye kloko tante tarda, en posturo tante fatigiva? Kad ulo extraordinara eventas od eventos en la cifro-plako?
Nule. Ica esas e restas nevarieble senmova e preske tote blanka sub l’elektrala lumo qua kovras ol. La minut-angulo lentege avancas sempre egale. Tamen la centi de stacanta chefurbani de omna klaso ed evo regardadas ol fixe, paciente, nefatigeble, quale se nulo plu atraktiva existus por li altraloke.
Me vane serchas la klefo di ta neacesebla misterio. E me darfas dicar ke se omna mea lekteri esabus apud me en ta neobliviebla placo, li ne sucesabus sen extera helpo deskovrar la solvuro dil enigmato.
Fortunoze me ne esas senhelpa koram ta astoneganta ceno. Ula kapitano samideana akompanas me e sekrete juas pro mea stuporo ed embaraseso. Il dicas a me: “Remarkez ke singlu di ta centi de spektanti tenas en la manuo vitograpo.”
Me atencas ica detalo til nun neobservita. La parolo di mea samideano esas tre justa; mea stuporo augmentas, nam l’enigmato sempre pluobskureskas! Me questionas kun kelkete nervoza nepacientigita kuriozeso: “Quon signifikas to omna? Ol semblas a me stranja ne komprenebla sonjo!”
L’oficiro ridetante e dilatante l’aperturo di sua boko sub nigra labio-barbo fine klarigas plene la misterio. Il dicas a me: “En nia chefurbo esas supersticala kustumo stacar en ica placo koram ica horlojo ye la 31-esma decembre ye noktomezo, tenante en la manuo vinograpo. Ye singla de la dek e du sonora stroki anuncanta la morto dil yaro e la nasko de lua sucedanto, on manjas virbero, e kande on manjis dekedu, on iras adheme kun la joyigiva certeso ke la nova yaro esos felica!”
Advere, se ica moyeno feliceskar esus vere efikiva, nia trista tero de longe cesabus esar lakrimo-valo!
Ma ho ve! La famoza horlojo silencas ye ica nokto-mezo; la minut-agulo ja transiris la maxim alta punto dil cifro-plako e tamen nula stroko sonegas koram la centi de febroza expektanti durstoz ad plena feliceso.
Pos longa vana vartado sub la tote muta horlojo li fine manjas sucede e solene la dekedu tradicionala vitberi e quik pose foriras, portante en sua kordii ne la certeso, ma la nura melankolioza probableso ke li esos felica dum la komencita yaro!
R. NAKHLA (1920)
